Κεφάλαιο Τέταρτο: Προνοσοκομειακή Φροντίδα στον Ελλαδικό Χώρο
4.1 Ιστορική Αναδρομή
Από τη δεκαετία του 1970, και ιδιαίτερα μετά το τέλος της περιόδου της χούντας, άρχισε να
γίνεται μια προσπάθεια ανάπτυξης και οργάνωσης του υγειονομικού συστήματος της Ελλάδας.
Τη χρονική περίοδο αυτή, οι συγκυρίες δεν κατέστησαν ευνοϊκές για την ελληνική κοινωνία
και την οικονομία της. Η οικονομική αδυναμία που διακατείχε τον ελλαδικό χώρο μετά τον Β΄
Παγκόσμιο Πόλεμο, όπου επικρατούσανε πολιτικές αστάθειες λόγω των αυταρχικών
κυβερνήσεων που κυβερνούσανε, είχε ως αποτέλεσμα τη μεγάλη καθυστέρηση της ανάπτυξης
του συστήματος υγείας της Ελλάδας (Βελονάκη Β. και συν, 2006).
Έκτοτε, προωθείται μια μεταρρύθμιση του υγειονομικού συστήματος που στοχεύει στη
δημιουργία του Εθνικού Συστήματος Υγείας, δηλαδή στη λειτουργική ενοποίηση των
δημοσίων υποδομών περίθαλψης. Η μεταρρύθμιση αυτή εισάγεται με το νόμο 1397/83, όπου
το Κράτος μεριμνά για την υγεία των πολιτών και προβλέπει ότι το Κράτος έχει την ευθύνη
για την παροχή υπηρεσιών υγείας στο σύνολο των πολιτών. Οι υπηρεσίες υγείας παρέχονται
ισότιμα σε κάθε πολίτη, ανεξάρτητα από την οικονομική, κοινωνική και επαγγελματική του
κατάσταση, μέσα από το ενιαίο και αποκεντρωμένο εθνικό σύστημα υγείας. του υγειονομικού
συστήματος. (Βελονάκη Β. και συν, 2006).
Συγκεκριμένα, η παραπάνω μεταρρύθμιση του νόμου 1397/83 χαρακτηρίζεται ως μία
προσπάθεια εξ ορθολογισμού της λειτουργίας των υγειονομικών υποδομών, εκσυγχρονισμού
των υποδομών, αναβάθμισης των παρεχόμενων υπηρεσιών και αποκατάστασης κοινωνικής
δικαιοσύνης στην πρόσβαση και χρήση των υπηρεσιών υγείας. Ωστόσο, ο νόμος αυτός
παρουσίασε αρκετές σημαντικές ελλείψεις, οι οποίες συμπληρώνονται με μεταγενέστερο νόμο,
το Ν. 1579/85 «Ρυθμίσεις για την εφαρμογή και την ανάπτυξη του ΕΣΥ». Ο νόμος αυτός ρυθμίζει
θέματα που ανέκυψαν από την προσπάθεια εφαρμογής της υγειονομικής μεταρρύθμισης
(Βελονάκη Β. και συν, 2006).
Μεταγενέστερες κυβερνητικές αλλαγές το 1990, προχωρούν σε μια νέα μεταρρυθμιστική
πρωτοβουλία στο χώρο παροχής υπηρεσιών υγείας. Συντάσσοντας το νόμο 2071/92,
επιχειρούν σημαντικές αλλαγές στο Ν. 1397/83, διατηρώντας όμως την ιδέα ανάπτυξης ενός
Εθνικού Συστήματος Υγείας. Εν συνεχεία, δημοσιεύεται ο νόμος 2519/97 ο οποίος διέπεται
από μια μεταρρυθμιστική σαφήνεια για την οργάνωση υπηρεσιών δημόσιας υγείας τόσο σε
κεντρικό επίπεδο όσο και στην περιφέρεια (Βελονάκη Β. και συν, 2006).
Πέρα των ανωτέρων όμως που αναφέρθηκαν, σημαντική διαβάθμιση αποτέλεσε η υγειονομική
μεταρρύθμιση που πραγματοποιήθηκε με το νόμο 2889 του 2001. Με το νόμο αυτό
επαναφέρονται τα Πε.Σ.Υ. του Ν. 1397/83, δίνοντας σε αυτά, πέρα από την ευθύνη χάραξης
της πολιτικής υγείας στην περιφέρειά τους, και αρμοδιότητες διοίκησης των νοσηλευτικών
ιδρυμάτων της περιοχής τους. Ωστόσο, όπως γίνεται αντιληπτό από τη σημερινή κατάσταση
που επικρατεί στο χώρο της υγείας, η μεταρρυθμιστική προσπάθεια του 2001 δεν έχει
ολοκληρωθεί ακόμα, καθώς εκκρεμεί η ολοκλήρωση ενός νομοσχεδίου για την πρωτοβάθμια
φροντίδα υγείας και την καθιέρωση του θεσμού του οικογενειακού ιατρού (Βελονάκη Β. και
συν, 2006).
4.2 Εθνικό Κέντρο Άμεσης Βοήθειας
Μέσα από μια ιστορική αναδρομή, στα μέσα της δεκαετίας του ’80 άρχισε να οργανώνεται η
επείγουσα προνοσοκομειακή φροντίδα κάνοντας τα πρώτα της βήματα. Συγκεκριμένα, το 1915
δημιουργήθηκε ένας σταθμός πρώτων βοηθειών κοντά στη Βουλή των Ελλήνων, από το
σωματείο «Σωτήρ», όπου διαθέτονταν τρία οχήματα ασθενοφόρων. Έκτοτε, το 1931 διαλύεται
το σωματείο αυτό και από το 1931 έως και το 1988 ο Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός (ΕΕΣ) σε
συνεργασία με τους Σαμαρείτες του ιδρύουν σταθμούς πρώτων βοηθειών με δικά τους
ασθενοφόρα (Εικόνα 1) στην Αθήνα, τη Θεσσαλονίκη και την Πάτρα (Papaspyrou E., et al.,
2004).
Εικόνα 1:Τα πρώτα ασθενοφόρα στην Ελλάδα
Πηγή: Ο Διασώστης στην Προνοσοκομειακή Επείγουσα Ιατρική, Βάγγος Γεώργιος, Διασώστης ΕΚΑΒ
Θεσσαλονίκης
Κατά το έτος 1975, ιδρύεται το Κέντρο Άμεσης Βοήθειας (ΚΑΒ) στην Αθήνα με βάση του το
Γενικό Νοσοκομείο Αθηνών και με αριθμό κλήσης το 166, όπως παραμένει έως και σήμερα.
Παράλληλα όμως, υπήρχαν διαφορετικοί αριθμοί κλήσης για τα ασθενοφόρα του ΕΕΣ και του
ΙΚΑ. Έτσι, στα τέλη του 1986 πραγματοποιήθηκε συγχώνευση του ΕΕΣ και του ΙΚΑ στο ΚΑΒ,
με αποτέλεσμα το 1987 την καθιέρωση ενός νέου φορέα, το Εθνικό Κέντρο Άμεσης Βοήθειας
(ΕΚΑΒ) με το 166 να γίνεται ο εθνικός αριθμός έκτακτης κλήσης (Papaspyrou E., et al., 2004).
Συγκεκριμένα, ο οργανισμός του ΕΚΑΒ συστήθηκε το 1985, από τον τότε Υπουργό Υγείας
Γιώργο Γεννηματά, με τον Νόμο 1579/1985 (Βικιπαίδεια, Εθνικό Κέντρο Άμεσης Βοήθειας).
Έκτοτε, καθιερώνεται με το ΠΔ 376/1988 και το οποίο τροποποιείτε με το ΠΔ 348/1996,
αποτελώντας τον μοναδικό θεσμοθετημένο εκπρόσωπο παροχής προνοσοκομειακής φροντίδας
στην χώρα μας, καθότι λειτουργεί υπό την ευθύνη του Υπουργείου Υγείας. Σύμφωνα με
νεότερο νόμο 4633/2019, κύριος σκοπός του ΕΚΑΒ είναι (NOMOΣ ΥΠ’ ΑΡΙΘΜ. 4633/2019,
ΦΕΚ 161/Α/16-10-2019, Άρθρο 29):
1. Ο συντονισμός της παροχής, σε έκτακτες περιπτώσεις άμεσης βοήθειας, επείγουσας
ιατρικής φροντίδας στους πολίτες.
2. Η μεταφορά των πολιτών αυτών σε μονάδες παροχής υπηρεσιών υγείας.
3. Ο συντονισμός της νοσοκομειακής και προνοσοκομειακής φροντίδας σε καταστάσεις
εκτάκτων αναγκών και κρίσεων.
4. Η παρακολούθηση και ο συντονισμός των συστημάτων εφημερίας των νοσοκομείων
του ΕΣΥ.
Το ΕΚΑΒ χρηματοδοτείται εξολοκλήρου από το κράτος και υπάγεται στο Υπουργείο Υγείας.
Τα κεντρικά του βρίσκονται στην Αθήνα και διαθέτει βάσεις στις μεγάλες πόλεις όπως η
Θεσσαλονίκη, η Πάτρα, η Κρήτη, η Αλεξανδρούπολη κ.α. Βασικός αριθμός εξυπηρέτησης
παραμένει το 166 σε όλη τη χώρα σε συνδυασμό με το 112 που είναι Ευρωπαϊκός αριθμός
έκτακτης ανάγκης (Papaspyrou E., et al., 2004).
Όλοι οι σταθμοί και υποσταθμοί του ΕΚΑΒ διαθέτουν το δικό τους προσωπικό, δηλαδή
ιατρούς, διασώστες, εξοπλισμό, τηλεφωνικά κέντρα και επικοινωνίες, ασθενοφόρα και
διαχείριση. Πέρα όμως από αυτά, διαθέτονται και μοτοσυκλέτες για την γρηγορότερη
ανταπόκριση και εναέρια μέσα ώστε να πραγματοποιούνται αεροδιακομιδές σε νησιά ή
δυσπρόσιτες περιοχές(Papaspyrou E., et al., 2004).
Σκοπός της Επείγουσας Προνοσοκομειακής Ιατρικής (ΕΠΙ) είναι η άμεση παροχή επιτόπιας
εξειδικευμένης ιατρικής φροντίδας σε κάθε έκτακτη περίπτωση, καθώς και η εξασφάλιση
έγκαιρης και ασφαλούς διακομιδής του πάσχοντος στον καταλληλότερο και πλησιέστερο
υγειονομικό σχηματισμό (ΕΚΑΒ, 2019).
Σήμερα, η Επείγουσα Προνοσοκομειακή Ιατρική
(EMS) αποτελείται από 12 σταθμούς EKAB στις μεγάλες ελληνικές πόλεις και από πολλούς
υποσταθμούς στις μικρότερες πόλεις, οι οποίοι ελέγχονται από έναν κεντρικό σταθμό
καλύπτοντας το μεγαλύτερο ποσοστό των αστικών περιοχών. Καθοριστικό ρόλο στην
υποστήριξη της πρωτοβάθμιας περίθαλψης παρέχει το σύστημα EMS, το οποίο εποπτεύει και
παρέχει συμβουλές στους σταθμούς EKAB (Papaspyrou E., et al., 2004).
Κατά συνέπεια, οι σταθμοί και οι υποσταθμοί του EKAB διαθέτουν τους διαχειριστές του
ιατρικού προσωπικού και το τηλεφωνικό κέντρο. Οι λειτουργίες υγειονομικής περίθαλψης
ασκούνται από πιστοποιημένους διασώστες και ιατρούς έκτακτης ανάγκης (EMTs). Επιπλέον,
κάθε σταθμός διαθέτει ασθενοφόρα και ιατρικό εξοπλισμό.
Στον παραπάνω πίνακα (Πίνακας 1) απεικονίζονται τα μέσα διακομιδής που διαθέτει το ΕΚΑΒ
πανελλαδικά προκειμένου να αποστείλει γρήγορα εξειδικευμένο προσωπικό στον τόπο του
συμβάντος και με ασφαλή και γρήγορο τρόπο να διακομίσει τον πάσχοντα στον πλησιέστερο
καταλληλότερο Υγειονομικό Σχηματισμό (ΕΚΑΒ, 2019).
Το ΕΚΑΒ διαθέτει δύο τύπους ασθενοφόρων, τα οποία στελεχώνονται από προσωπικό
έκτακτης ανάγκης και χρησιμοποιούνται για μεταφορές έκτακτης ανάγκης. Ο ένας τύπος είναι
το βασικό ασθενοφόρο (Εικόνα 2), το οποίο επανδρώνεται αποκλειστικά από δύο διασώστες
(απόφοιτοι του ΙΕΚ ΕΚΑΒ) και διαθέτει τυπικό ιατρικό εξοπλισμό για πρωτοβάθμιες
διαδικασίες διαχείρισης αεραγωγών και παροχή οξυγόνου όπως εξαερισμός σάκου-μάσκας,
συμπληρώματα οξυγόνου και φορητή αναρρόφηση. Επιπλέον, είναι εξοπλισμένο με έναν
αυτόματο εξωτερικό απινιδωτή (AED), προμήθειες πρώτων βοηθειών για τραύματα, κιτ
ενδοφλέβιας πρόσβασης και εξοπλισμό ακινητοποίησης.
Ο δεύτερος τύπος ασθενοφόρων είναι οι Κινητές Ιατρικές Μονάδες (ΚΙΜ) (Εικόνα 3), τα οποία
στελεχώνονται από εκπαιδευμένο ιατρικό προσωπικό στην ΕΠΙ και εκπαιδευμένα πληρώματαδιασώστες (απόφοιτοι του ΙΕΚ ΕΚΑΒ) και είναι εφοδιασμένες με εξειδικευμένο εξοπλισμό
και φάρμακα για προχωρημένη υποστήριξη και σταθεροποίηση των ζωτικών λειτουργιών του
πάσχοντος και εξειδικευμένους θεραπευτικούς χειρισμούς. Η ΚΙΜ χρειάζεται να παρεμβαίνει
σε συμβάντα στα οποία οι ασθενείς βρίσκονται σε εξαιρετικά κρίσιμη κατάσταση, όπως πχ.
πολυτραυματίες από ατυχήματα, ασθενείς με οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου, ασθενείς με οξεία
αναπνευστική ανεπάρκεια καθώς επίσης σε περιπτώσεις μαζικών ατυχημάτων ή καταστροφών.
(ΕΚΑΒ, 2019).
Αυτές οι μονάδες χρησιμοποιούνται κυρίως στις μεγάλες αστικές πόλεις όπως η Αθήνα και η
Θεσσαλονίκη, όπου λόγω των μεγάλων συνθηκών κυκλοφορίας, αυτές οι μονάδες μπορούν να
παρέχουν προηγμένη υποστήριξη ζωής πολύ πιο γρήγορα από ένα απλό ασθενοφόρο. Αυτό
συμβαίνει διότι ξεκινούν την επείγουσα προνοσοκομειακή περίθαλψη εξοικονομώντας έτσι
πολύτιμο χρόνο κατά τη θεραπεία ασθενών (ΕΚΑΒ, 2019).
Σε μια ΚΙΜ περιλαμβάνεται όλος ο εξοπλισμός που περιέχεται σ’ ένα απλό ασθενοφόρο,
καθώς και ο επιπλέον εξειδικευμένος εξοπλισμός (ΕΚΑΒ, 2019):
1. Σταθερό πιεσόμετρο
2. Αναπνευστήρας
3. Ηλεκτροκαρδιογράφος – Απινιδωτής (με δυνατότητα εξωτερικής βηματ/σης)
4. Παλμικό Οξύμετρο
5. Φορείο-Φαράσι (Scoop-strecher)
6. Στρώμα πολυτραυματία
7. Γιλέκο απεγκλωβισμoύ
8. Αερονάρθηκες
9. Κηδεμόνας κεφαλής
10. Συσκευή αναρρόφησης (σταθερή και φορητή)
11. Μάσκα ambu
12. Φορητό στηθοσκόπιο
13. Λαρυγγοσκόπιο με τρεις λάμες
14. Glucotest – Σακχαρόμετρο
15. Ισοθερμική κουβέρτα
16. Φαρμακευτικός εξοπλισμός
Με την ύπαρξη του παραπάνω εξειδικευμένου εξοπλισμού οι Κινητές Ιατρικές Μονάδες
αποτελούν ουσιαστικά μια μικρογραφία κινούμενης ΜΕΘ. Οι ενέργειες δε και η παροχή
εξειδικευμένης προνοσοκομειακής φροντίδας σε τραυματίες και ασθενείς που βρίσκονται σε
απειλητική για την ζωή τους κατάσταση, είναι ουσιαστικές και άμεσες από το ιατρικό
προσωπικό της ΚΙΜ (ΕΚΑΒ, 2019).
Σήμερα στο λεκανοπέδιο Αττικής λειτουργούν σε καθημερινή βάση δεκατρείς (13) ΚΙΜ. Από
αυτές οι οκτώ είναι 24ωρης λειτουργίας με τρεις βάρδιες (πρωί-μεσημέρι-βράδυ) και οι τομείς
ευθύνης τους είναι(ΕΚΑΒ, 2019):
➢ Μονάδα Ιλίου
➢ Μονάδα Ηλιούπολης
➢ Μονάδα Χαϊδαρίου
➢ Μονάδα Πειραιά
➢ Μονάδα Κορυδαλλού
➢ Μονάδα Αρτέμιδος
➢ Μονάδα Λαυρίου
➢ Μονάδα Σαλαμίνος
Ενώ, οι υπόλοιπες πέντε είναι 16ωρης λειτουργίας (08.00-23.00) με δυο βάρδιες (πρωίμεσημέρι) και οι τομείς ευθύνης τους είναι (ΕΚΑΒ, 2019):
➢ Μονάδα Αγίας Παρασκευής
➢ Μονάδα Βούλας
➢ Μονάδα Βορείων Προαστίων
➢ Μονάδα Γαλατσίου
➢ Μονάδα Θησείου
Τα επαγγελματικά καθήκοντα του «Διασώστη – Πληρώματος Ασθενοφόρου», σύμφωνα με το
Π.Δ. 62/2007 (ΦΕΚ 70/Α/2007) και τα διεθνή πρωτόκολλα, είναι οι ακόλουθες επείγουσες
πράξεις:
Έλεγχος και μέτρηση ζωτικών σημείων και ειδικότερα των αναπνοών, των σφίξεων,
της αρτηριακής πίεσης και της θερμοκρασίας σώματος
Διασφάλιση αεραγωγού σε επείγουσες καταστάσεις χρησιμοποιώντας:
– τεχνικές με τα χέρια – βασικούς αεραγωγούς (στοματοφαρυγγικός – ρινοφαρυγγικός αεραγωγός)
Υποστήριξη της αναπνοής με:
– χορήγηση οξυγόνου
– αυτοδιατεινόμενο ασκό (ambu)
Αντιμετώπιση τραυμάτων, ασηψία-αντισηψία, φροντίδα
Έλεγχος εξωτερικής αιμορραγίας:
– με άμεση πίεση
– με ίσχαιμη περίδεση
Ακινητοποίηση τραυματία και ασφαλής διακομιδή ασθενούς με:
– χρήση αυχενικού κολάρου (περιλαίμιου)
– χρήση σανίδας πολυτραυματία
– χρήση στρώματος πολυτραυματία
– χρήση κοίλου ή διαιρούμενου φορείου
– χρήση φορείου τροχήλατου
– χρήση καρέκλας τροχήλατης
– χρήση σκελετικής έλξης
– χρήση γιλέκου απεγκλωβισμού
– διενέργεια επείγοντος απεγκλωβισμού βάσει ανάλογου πρωτοκόλλου
– χρήση αερονάρθηκων
Τοποθέτηση περιφερικών φλεβικών γραμμών και χορήγηση υγρών όπου απαιτείται
Διατήρηση θερμοκρασίας σώματος του ασθενούς
Βασική υποστήριξη της ζωής (Καρδιοπνευμονική Αναζωογόνηση)
Εφαρμογή και χρήση αυτόματου εξωτερικού απινιδωτή
Παρακολούθηση λειτουργίας συσκευών έγχυσης υγρών και τυχουσών παροχετεύσεων
Λήψη μέτρων για την ασφάλεια του ασθενούς και του διασώστη
Μέτρα ασηψίας-αντισηψίας του χώρου και των εξαρτημάτων των μέσων διακομιδής
Παρακολούθηση της λειτουργίας συσκευών εξοπλισμού των μέσων διακομιδής καθώς
και αναφορά πιθανών βλαβών αυτών
Φροντίδα για τον άρτιο εξοπλισμό του μέσου διακομιδής
Διακομιδή ασθενούς στον καταλληλότερο υγειονομικό σχηματισμό, με την κατάλληλη
κατά περίσταση ταχύτητα, την χρήση ηχητικών και φωτεινών βοηθημάτων όταν αυτό
κρίνεται αναγκαίο, πάντα όμως ακολουθώντας τον κώδικα οδικής κυκλοφορίας
Λήψη και διαχείριση τηλεφωνικών κλήσεων και παροχή οδηγιών για πρώτες βοήθειες
σε πολίτες
Επικοινωνία με το συντονιστικό κέντρο
Λήψη ηλεκτροκαρδιογραφήματος με εντολή ιατρού
Βοήθεια στον ιατρό:
– σε επείγουσες ιατρικές ενέργειες (συρραφή τραύματος, ενδοτραχειακή διασωλήνωση
κ.λπ.)
– σε χορήγηση φαρμάκων
– σε εξειδικευμένη υποστήριξη της ζωής
Συμμετοχή σε ομάδες που αντιμετωπίζουν καταστάσεις μαζικών απωλειών υγείας:
– μαζικού συμβάντος (ατύχημα)
– μαζικής καταστροφής (σεισμοί, πλημμύρες, κ.λ.π.)
– Χημικών Βιολογικών Ραδιολογικών Πυρηνικών απειλών
Ενημέρωση εγγράφως του υγειονομικού προσωπικού του Τμήματος Επειγόντων
Περιστατικών (ΤΕΠ) κατά την παράδοση του ασθενούς
Οδήγηση ασθενοφόρου οχήματος, προαιρετικά οδήγηση μοτοσυκλέτας άμεσης
επέμβασης
Βοήθεια επιτόκου σε φυσιολογικό τοκετό
Επείγουσες πράξεις, οι οποίες δεν αναφέρονται παραπάνω, δύνανται να ασκούνται μόνο όταν
ανατίθενται με απευθείας εντολή ιατρού και πάντοτε στο πλαίσιο του γνωστικού αντικειμένου
αυτών (Οδηγός Σπουδών ΙΕΚ ΕΚΑΒ, Έκδοση Α΄, Μάιος 2018).
Όνομα φοιτήτριας Φινέ Ελένη – Ιορδανέτα
Αθήνα, 2020
ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ
ΤΜΗΜΑ ΙΑΤΡΙΚΗΣ
ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ «Σχεδιασμός και Διοίκηση Υπηρεσιών Υγείας»
ΔΙΑΣΩΣΤΕΣ ΡΟΔΟΥ
