του ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ Γ. ΓΕΡΑΣΙΜΑΤΟΥ
Οι τρομοκρατικές επιθέσεις απασχολούν πλέον σοβαρά τις κυβερνήσεις των κρατών, τις υπηρεσίες ασφαλείας και την καθημερινότητα της ανθρωπότητας.
Οι νεκροί και οι τραυματίες διαρκώς πολλαπλασιάζονται, οι χώρες που στοχοποιούνται διαρκώς αυξάνονται, οι απειλές που αδιακρίτως εκτοξεύονται σπέρνουν τον τρόμο και οι ανυποψίαστοι πολίτες ολοένα και περισσότερο βρίσκονται στο επίκεντρο τρομοκρατικών ενεργειών και γίνονται θύματα μιας ανεξήγητης για τους περισσότερους επικίνδυνης κοινωνικής κατάστασης.
Όσο κι αν οι υπηρεσίες και δυνάμεις ασφαλείας προσπαθούν με κάθε τρόπο, με κάθε μέσον, με κάθε ειδική ομάδα, να περιορίσουν τις επιθέσεις αυτές, οι τρομοκράτες βρίσκονται ένα βήμα μπροστά.
Ο τρόμος μιας πιθανής επίθεσης έχει ενεργοποιήσει όλα τα συστήματα και μηχανισμούς ασφαλείας διεθνώς και στην χώρα μας.
Χριστούγεννα 2016 και Πρωτοχρονιά 2017 εορτάστηκαν υπό ισχυρή αστυνομική και στρατιωτική προστασία, στις περισσότερες πρωτεύουσες της Ενωμένης Ευρώπης.
Τα τρομοκρατικά χτυπήματα συμβαίνουν οπουδήποτε. Στις συναυλίες, στις κατασκηνώσεις, στα μέσα μαζικής μεταφοράς, στα θέατρα, στις εκκλησίες, στα γήπεδα, στα σχολεία, στις πλατείες, στα πολυκαταστήματα, στα γραφεία, παντού.
Ο στόχος των δυνάμεων ασφαλείας είναι να προστατευτεί ο στόχος των τρομοκρατικών επιθέσεων.
Όμως και οι πολίτες μπορούν να λάβουν μέτρα ώστε να ελαχιστοποιήσουν τις απώλειες και να σώσουν την ζωή τους, την ζωή των δικών τους και την ζωή των συνανθρώπων μας, εάν πιθανόν ευρεθούν σε ανάλογη κατάσταση.
Πως όμως μπορούμε να αυτοπροστατευθούμε και να επιβιώσουμε σε περίπτωση τρομοκρατικής ενέργειας με πυροβόλο όπλο σε δημόσιο χώρο;
Στο συγκεκριμένο λιτό αλλά περιεκτικό άρθρο παρέχονται οδηγίες αυτοπροστασίας και επιβίωσης χρήσιμες για όλους μας. Για όσους μένουν στην Ελλάδα και για όσους ταξιδεύουν στο εξωτερικό.
Οι οδηγίες που παρέχονται δεν είναι δεσμευτικές ούτε περιοριστικές ούτε εξαντλείται η θεματολογία σε αυτό το άρθρο. Καλύπτει όμως ένα μεγάλο κενό στην ενημέρωση / εκπαίδευση των πολιτών.
ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΤΕΙΤΕ κατάλληλα
Πολλοί από τους επιζήσαντες σε τρομοκρατικές επιθέσεις δηλώνουν ότι, δεν το περίμεναν να συμβεί ή ότι, μπέρδεψαν τους πυροβολισμούς με τις κροτίδες και τα πυροτεχνήματα ή ότι, τα «έχασαν» – «πάγωσαν» δεν ήξεραν πώς να αντιδράσουν, κ.α.
Βεβαίως οι άνθρωποι δεν περιμένουν ότι στην καφετέρια που θα πάνε ή στο εστιατόριο ή στον κινηματογράφο ή στο πολυκατάστημα θα πέσουν πυροβολισμοί και εάν ακούσουν κάτι, προς στιγμήν υποθέτουν ότι κάτι άλλο συμβαίνει.
Τόσο η φυσική ψυχολογική προετοιμασία όσο και το περιβάλλον, δεν προδιαθέτουν ότι σε μια ψυχικά ήρεμη στιγμή της ζωής τους και σε ένα ήρεμο και ασφαλές περιβάλλον, θα εκδηλωθεί αιφνίδια τρομοκρατική επίθεση. Έτσι δεν αντιδρούν άμεσα στο περιβάλλον που αιφνίδια και βίαια επιβλήθηκε και άλλαξε, με αποτέλεσμα να καθίστανται πολύ ευάλωτοι. Η καθυστερημένη αυτή αντίδρασή τους, πιθανόν να αποβεί μοιραία για την ζωή τους.
Εάν όμως συνειδητοποιήσετε ότι, ο κίνδυνος είναι υπαρκτός ανά πάσα στιγμή στην ζωή σας, όχι απαραίτητα με την μορφή τρομοκρατικής επίθεσης, αλλά ενός ατυχήματος (καρδιακή ανακοπή, πτώση από ύψος, τροχαίο), της εκδήλωσης ενός φυσικού φαινομένου (σεισμός), της εκδήλωσης ενός τεχνολογικού ατυχήματος (διαρροή, έκρηξη), της εκδήλωσης μιας τρομοκρατικής ενέργειας (πυροβολισμοί) κ.α. τότε σίγουρα θα είστε πιο γρήγοροι στην αντίδραση και πιο έτοιμοι στις ενέργειες. Και αυτό είναι η πρόληψη, δηλαδή η δική σας προετοιμασία, δηλαδή η επιβίωσή σας.
Κάθε φορά λοιπόν που κινείστε σε δημόσιους χώρους, ακόμη και στις δημόσιες συγκοινωνίες ή στον χώρο εργασίας σας (δημόσιες υπηρεσίες, τράπεζες, πολυκαταστήματα, αεροδρόμιο, μετρό, πλοίο, κ.α.) καλό είναι να προσέχετε που είναι οι έξοδοι κινδύνου, οι πυροσβεστήρες, το ειδικό κουμπί συναγερμού πυρκαγιάς, πόσο ψηλά από το έδαφος βρίσκεστε, τι υπάρχει κάτω από το παράθυρο ή το μπαλκόνι, εάν υπάρχουν θύρες ασφαλείας, εάν οι θύρες κλειδώνουν αυτόματα, εάν υπάρχει εταιρεία security στον χώρο, εάν υπάρχουν σωσίβια στις καμπίνες εάν πρόκειται για πλοίο, εάν υπάρχει απινιδιστής, κ.α.
Αυτές οι πληροφορίες λαμβάνονται στο σύνολό τους οπτικά και δεν χρειάζεται καμία εξειδίκευση ή δυσκολία στην συλλογή τους. Τις αποτυπώνετε σχεδόν με μια ματιά μόνο. Αυτές οι πληροφορίες έχουν σώσει την ζωή δεκάδων εκατοντάδων ανθρώπων σε πολλές περιπτώσεις τρομοκρατικών επιθέσεων ή / και ατυχημάτων.
Εδώ πρέπει να επισημάνουμε ότι καθίσταται πλέον επιτακτική η ανάγκη, οι φορείς διαχείρισης των μέσων μεταφοράς, οι διοικήσεις των δημοσίων οργανισμών, κ.α. να ενημερώνουν οπτικοακουστικά (μεγάλες πινακίδες, μηνύματα από τα μεγάφωνα και video στις οθόνες) για την ύπαρξη και χρήση μέσων προστασίας και ασφάλειας των πολιτών (π.χ. η διεύθυνση ενός πολυκαταστήματος να ενημερώνει για τα σημεία εξόδου διαφυγής, την ύπαρξη πυροσβεστήρων ή πυροσβεστικών κρουνών ή απινιδιστή ή εσωτερικού τηλεφώνου εκτάκτου ανάγκης, ή ιατρείου ή εταιρείας security, κλπ). Αυτό βοηθά αποτελεσματικά την ώρα του συμβάντος.
ΑΝΤΙΔΡΑΣΤΕ ταχύτατα
Κατά την διάρκεια μιας τρομοκρατικής επίθεσης η πλειοψηφία των πολιτών αντιδρά συγκεχυμένα. Αυτό δεν είναι καθόλου καλό κι έχει μεγάλο κόστος γιατί το ποσοστό αυτών των ανθρώπων που κυριολεκτικά τα χάνουν και δεν αντιδρούν αποτελεσματικά είναι 75% σε διεθνές επίπεδο. Σε αυτό το ποσοστό πρέπει να προστεθεί και ένα 10% όπου η αντίδραση θα είναι τόσο επικίνδυνη που θα μειώσει δραματικά τις πιθανότητες επιβίωσης αυτών και όσων βρεθούν μπροστά στον δρόμο τους επιχειρώντας να διαφύγουν.
Μόλις ένα 15% των ανθρώπων αντιδρά με τέτοιο αποτελεσματικό τρόπο που επιβιώνει και βοηθάει και άλλους να επιβιώσουν. Η άμεση, αποφασιστική και αποτελεσματική αντίδραση αυξάνει τις πιθανότητες επιβίωσης.
Σε περιπτώσεις τρομοκρατικής επίθεσης (πυροβολισμοί) δεν πρέπει να περιμένετε να αντιδράσει κάποιος άλλος για να αντιδράσετε κι εσείς, αν κι αυτό είναι στην φύση μας. Πρέπει να αντιδράσετε άμεσα, αποφασιστικά και αποτελεσματικά.
Το ξαφνικό κύμα φόβου που θα κυριαρχήσει στους περισσότερους ανθρώπους δεν πρέπει να σας κυριεύσει. Διατηρείστε την ψυχραιμία σας και μην πανικοβληθείτε. Εκτιμήστε την κατάσταση και πάρτε γρήγορα τις αποφάσεις σας.
ΤΡΕΞΤΕ όσο πιο γρήγορα
Μην κάνετε τον πεθαμένο. Είναι θέμα τύχης εάν θα αποδώσει.
Τρέξτε όσο πιο γρήγορα μπορείτε εάν αυτό είναι εφικτό. Προσπαθήστε να βγείτε από την ζώνη πυρός, με τρόπο ώστε να κάνετε το σώμα σας, τον μικρότερο δυνατό στόχο.
Τρέχοντας να απομακρυνθείτε εάν μπορείτε βοηθήστε και άλλους να διαφύγουν. Εάν μπορείτε να τρέξετε μην προσπαθήσετε να πάρετε μαζί σας τα υπάρχοντά σας. Εγκαταλείψτε τα χωρίς δεύτερη σκέψη. Εάν το να τρέξετε δεν είναι εφικτό, καλυφθείτε.
ΚΑΛΥΦΘΕΙΤΕ όσο καλύτερα γίνεται
Οι σφαίρες διαπερνούν τούβλο, γυαλί, ξύλο, μέταλλο. Μια σφαίρα μπορεί να τραυματίσει πολλούς ανθρώπους μαζί. Πίσω από έναν απλό τοίχο δεν είστε ασφαλής. Πίσω από μια γυψοσανίδα δεν είστε ασφαλής. Πίσω από ένα αυτοκίνητο δεν είστε ασφαλής, αλλά αν είναι η μόνη σας σωτηρία, μείνετε εκεί.
Προσπαθήστε να κάνετε το σώμα σας τον μικρότερο δυνατό στόχο. Καλυφθείτε πίσω από ενισχυμένους τοίχους, πόρτες ασφαλείας, αδιαπέραστα αντικείμενα ή βαριά έπιπλα και γενικότερα οτιδήποτε βρίσκεται στον χώρο που πιστεύετε ότι θα σας προσφέρει κάλυψη, όπως μεγάλα ηχεία ή ψυγεία. Αναποδογυρίστε τραπέζια, πάγκους και μείνετε ακίνητοι. Βάλτε στο αθόρυβο το κινητό σας και απενεργοποιήστε την δόνηση ή κλείστε το. Ακόμη κι αν έχετε τραυματιστεί μην βογκάτε, μην κινείστε, μην ψιθυρίζετε σε άλλους. Μην προσπαθείτε να κάνετε κλήση, όσο ακούτε ριπές ή βήματα ή συνομιλίες των δραστών.
Οι τρομοκράτες όπου ακούν θόρυβο, όπου βλέπουν φως, όπου αντιλαμβάνονται κίνηση εκεί πυροβολούν. Για τους τρομοκράτες δεν υπάρχουν όμηροι. Αξία γι’ αυτούς έχουν μόνο οι νεκροί από τις σφαίρες τους. Είναι αδίστακτοι. Για αυτό κάποιες φορές πυροβολούν και δεύτερη φορά εξ επαφής όσους κείτονται στο πάτωμα είτε είναι νεκροί είτε προσποιούνται τους νεκρούς για να επιβιώσουν.
Εάν μπορείτε να συρθείτε αθόρυβα / αδιάκριτα σε άλλον χώρο κάντε το. Βρείτε μέρος (γραφείο, δωμάτιο, αποθήκη, κ.α.) που να κλειδώνει. Κλειδώστε από μέσα, σύρετε πίσω από την πόρτα βαριά έπιπλα και αντικείμενα, σβήστε τα φώτα, τηλεοράσεις, ηλεκτρικές συσκευές και πέστε στο πάτωμα ή παραμείνετε σκυφτοί μακριά από παράθυρα ή τζαμόπορτες.
ΑΠΟΔΡΑΣΤΕ όσο πιο προσεκτικά
Ο καλύτερος χρόνος απόδρασης και εφόσον κατά την εκτίμησή σας είναι εφικτό, είναι όταν οι δράστες ξαναγεμίζουν τα όπλα τους ή όταν έχουν βγει από τον χώρο που είστε ή όταν πυροβολούν στην αντίθετη κατεύθυνση και εσείς δεν γίνεστε αντιληπτοί από το σκοτάδι, τον ήχο των πυροβολισμών, τις φωνές των θυμάτων.
Απομακρυνθείτε γρήγορα από τον χώρο και την περιοχή αποφεύγοντας το φως και βρείτε ασφαλές καταφύγιο. Έπειτα ειδοποιείστε τις αρχές. Αν κατά την διαφυγή σας δείτε ανυποψίαστους ανθρώπους να κατευθύνονται προς το μέρος που έχει εκδηλωθεί το συμβάν ειδοποιήστε τους και απομακρύνετέ τους.
Αποφεύγετε τα μέσα μαζικής μεταφοράς, τους κοντινούς σταθμούς μετρό, τρένου, κ.α. διότι πιθανόν να εκδηλωθεί και δεύτερο μαζικό χτύπημα. Μην ακολουθείτε το πλήθος, διότι στην μάζα πυροβολούν και εάν δεν τραυματιστείτε από πυροβολισμό μπορεί να χάσετε την ζωή σας από ποδοπάτημα.
ΕΠΙΤΕΘΕΙΤΕ αποφασιστικά
Δεν συστήνετε η ενέργεια αυτή για κανέναν λόγο. Οι τρομοκράτες είναι σκληρά εκπαιδευμένοι με σωματικές αντοχές πολλαπλάσιες της δικής σας και σωματικές δυνάμεις που εύκολα θα σας εξουδετερώσουν. Επιπλέον μπορεί να φορούν αλεξίσφαιρα ή να είναι πολλοί μαζί ή έστω και ένας να είναι ζωσμένος με εκρηκτικά.
Βεβαίως υπάρχουν και οι άνθρωποι εκείνοι που γνωρίζοντας ότι «είναι χαμένοι» δεν θέλουν να «φύγουν» με σταυρωμένα τα χέρια. Θέλουν να παλέψουν για την ζωή τους την ύστατη στιγμή. Εάν το αποφασίσετε, επιτεθείτε «λυσσασμένα». Ίσως . . .
ΒΟΗΘΗΣΤΕ τους άλλους
Η αλληλοβοήθεια σε αυτές τις περιπτώσεις είναι σωτήρια. Αυξάνει τις πιθανότητες επιβίωσης των περισσοτέρων. Όσοι βρεθούν παγιδευμένοι σε τέτοιες ακραίες καταστάσεις, δύσκολα μπορούν να βοηθηθούν μόνοι τους. Η συνεργασία μεταξύ των ομήρων στην κρίση είναι αποτελεσματική.
ΣΗΚΩΘΕΙΤΕ με τα χέρια ψηλά
Εάν δεν καταφέρατε να αποδράσετε και είστε ακόμα κρυμμένοι όταν οι πάνοπλες δυνάμεις ασφαλείας εισβάλουν στο χώρο, σηκώστε τα χέρια ψηλά να φαίνονται με ανοιχτές τις παλάμες και φωνάξτε με δύναμη «μην πυροβολείτε, μην πυροβολείτε, μην πυροβολείτε».
Υπακούστε στις εντολές τους με «καθαρές» κινήσεις έως ότου σας οδηγήσουν σε χώρο ασφαλείας.
Εάν πιστεύετε ότι μπορείτε να βοηθήσετε τις δυνάμεις ασφαλείας στην επιχείρησή τους, μείνετε να τους διευκολύνετε παρέχοντάς τους πληροφορίες για τους χώρους, τις εξόδους διαφυγής, τα μέσα και υλικά που υπάρχουν και πιθανόν αποτελούν κίνδυνο στα χέρια των τρομοκρατών (φιάλες υγραερίου, εύφλεκτα υλικά, τοξικές ουσίες, κ.α.).
Μην μεταδίδεται από το κινητό σας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης πληροφορίες ζωτικής σημασίας για την επιχείρηση εξουδετέρωσης της αστυνομίας, εφόσον αυτή είναι σε εξέλιξη, γιατί αυτό θα βλάψει τις αστυνομικές δυνάμεις και το έργο τους. Οι τρομοκράτες είναι διαρκώς δικτυωμένοι και ενήμεροι και θα πληροφορηθούν σύντομα ότι ανεβάσετε.
ΣΥΝΕΡΓΑΣΤΕΙΤΕ με την Αστυνομία
Να είστε πρόθυμοι να συνεργαστείτε ειλικρινά. Είναι μια δύσκολη διαδικασία που γίνεται σε δύσκολες στιγμές. Θα βοηθήσει όμως να πληρώσουν οι εγκληματίες.
Εάν έχετε χάσει δικό σας άνθρωπο, εάν τραυματίστηκε δικό σας άνθρωπος, πείτε το να τον αναζητήσουν, να σας ενημερώσουν ή να σας φέρουν σε επαφή. Εάν εσείς έχετε τραυματιστεί και δεν είναι εξ αρχής ορατός ο τραυματισμός σας να το αναφέρετε άμεσα. Εάν στον χώρο που κρυβόσασταν υπήρχαν και άλλα άτομα που τώρα δεν τα βλέπετε μαζί σας να το αναφέρετε.
Η διαδικασία της συλλογής πληροφοριών από τους αυτόπτες μάρτυρες είναι μια επίπονη και πολυήμερη διαδικασία για τις δυνάμεις ασφαλείας. Ότι θυμηθείτε αργότερα ή τις επόμενες ημέρες πρέπει να το καταγγείλετε. Οι αξιωματικοί της Αστυνομίας που θα ασχοληθούν μαζί σας θα σας διευκολύνουν με ερωτήσεις. Είναι ειδικοί, υπομονετικοί και γνωρίζουν πώς να σας χειριστούν με υπευθυνότητα, αξιοπρέπεια και σεβασμό.
Επίλογος
Η τρομοκρατία δεν είναι άγνωστη στην Ελλάδα. Η μορφή της όμως άλλαξε όπως και η συχνότητα, οι αιτίες, οι στόχοι, τα υποψήφια θύματα. Η κοινωνία μας άλλαξε και πρέπει να προσαρμοστούμε και να μάθουμε να προστατευόμαστε και να επιβιώνουμε. Οι τρομοκράτες είναι πάντα ένα βήμα μπροστά. Εμείς είμαστε ο στόχος τους, οι απλοί πολίτες στην καθημερινότητά μας. Ας μάθουμε να προστατευόμαστε προληπτικά και κατά το συμβάν.
ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ Γ. ΓΕΡΑΣΙΜΑΤΟΣ
Emergency, Crisis and Disaster Manager
Member of International Crisis Management Association
Member of International Association of Professionals in Humanitarian Assistance and Protection
ΔΙΑΣΩΣΤΕΣ ΡΟΔΟΥ
