ΑΝΗΛΙΚΟΙ ΣΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
- Οι Αμερικανοί μεταρρυθμιστές του 19ου αιώνα ανησυχούσαν για την επιρροή της ανωριμότητας και της ανάπτυξης στα αδικήματα των νέων, γι’ αυτό τον λόγο δημιούργησαν δικαστήρια ανηλίκων. Οι πρώτοι παιδοψυχίατροι άρχισαν να παρέχουν θεραπεία σε ανήλικους παραβάτες, ωστόσο τα δικαστήρια ανηλίκων εξελίχθηκαν έτσι που έμοιαζαν με τα δικαστήρια των ενηλίκων. Κατά την δεκαετία του 1980 το ποινικό δίκαιο των ανηλίκων έγινε πιο ανταποδοτικό και η κοινωνία αναγκάστηκε να αντιμετωπίσει τα ζητήματα όπως η θανατική ποινή για τους ανηλίκους, η μεταφορά τους σε δικαστήρια ενηλίκων και η ικανότητά τους να δικάζονται.
- Η παρουσία ενός ανηλίκου στο δικαστήριο αποτελεί ένα ευαίσθητο και ιδιαίτερα κρίσιμο ζήτημα, που ενδέχεται να αφορά τόσο τις διαδικασίες ποινικών όσο και αστικών υποθέσεων. Η δικαστική διαδικασία, όταν αφορά ανήλικους, απαιτεί την εφαρμογή εξειδικευμένων κανόνων και προσεγγίσεων, οι οποίες λαμβάνουν υπόψη τις ιδιαιτερότητες της ηλικίας και της ψυχολογικής κατάστασης του νέου ατόμου. Αυτό ισχύει και στην περίπτωση που το παιδί είναι θύμα αλλά και στην περίπτωση που είναι κατηγορούμενος, η διαδικασία πρέπει να διασφαλίζει την προστασία των δικαιωμάτων του και την αποφυγή κάθε μορφής εκμετάλλευσης ή ψυχικής βλάβης.
- Η ορθή διαχείριση των ανήλικων παραβατών για αποκατάσταση και την κοινωνική επανένταξή τους, οδήγησαν στην δημιουργία των πρώτων καταφυγίων ή ασύλων, των αναμορφωτηρίων.
- Τα πρώτα αναμορφωτήρια λειτουργούσαν κυρίως με φιλανθρωπική φιλοσοφία, απομακρύνοντας τα παιδιά από δυσμενή περιβάλλοντα, αλλά η θεωρία και η πρακτική δεν συμφωνούσαν πάντα. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα την κακοποίηση και θυματοποίηση μερικών ανηλίκων και συχνά ευνοούσαν την διαφθορά, εφάρμοζαν διακρίσεις κατά των μειονοτήτων και των ανηλίκων κατώτερων κοινωνικοοικονομικών στρωμάτων και δεν ήταν σε θέση να παρέχουν το επίπεδο εκπαίδευσης και μόρφωσης που είχαν αρχικά υποσχεθεί βάσει του δόγματος parens patriae (γονέας του έθνους).
- Τα δικαστήρια ανηλίκων είχαν δημιουργηθεί με βάση το μοντέλο της αναμόρφωσης και η οφειλόμενη διαδικαστική προστασία που προσφερόταν στους ανηλίκους ήταν ελάχιστη. Τα νόμιμα δικαιώματα των ανήλικων παραβατών αντιμετωπίστηκαν μετά το 1975 όταν με μια σειρά αποφάσεων που τέθηκαν σε ισχύ, η συνταγματική προστασία που παρεχόταν στα παιδιά στα δικαστήρια ανηλίκων άρχισε να μοιάζει περισσότερο με των ενηλίκων. Η νέα νομοθεσία επικύρωσε δύο μέτρα βασικής προστασίας: την από- ιδρυματοποίηση των ανηλίκων που διαπράττουν αδικήματα για τα οποία δεν πρέπει να κρατούνται σε αναμορφωτήρια, και τον διαχωρισμό των ανηλίκων και ενηλίκων κρατουμένων. Μετά το 1980 προστέθηκε και η πρόβλεψη απομάκρυνσης ανηλίκων από φυλακές ενηλίκων, με εξαίρεση περιορισμένες συνθήκες.
- Με τα αυξημένα αυτά μέτρα, οι ανήλικοι προστατεύονται καλύτερα κατά τη νομική διαδικασία. Αν όμως χάσουν το δικαίωμα να δικαστούν από δικαστήριο ανηλίκων, μπορεί να καταδικαστούν σε μεγαλύτερες ποινές και να καταλήξουν με βεβαρημένο ποινικό μητρώο που μπορεί να χρησιμοποιηθεί εις βάρος τους και να επισύρει μελλοντική ισόβια κάθειρξη. Οι ανήλικοι που έχουν χάσει αυτό το δικαίωμα είναι πιθανότερο να παρανομήσουν και πάλι, και μάλιστα πιο σύντομα και πιο συχνά απ’ ότι όσοι παραμένουν στο δικαστήριο ανηλίκων.
- Στα τέλη της δεκαετίας του 1980 και στις αρχές της δεκαετίας του 1990, τα ποσοστά των εγκληματικών πράξεων των ανηλίκων αυξήθηκαν και τα δικαστήρια ανηλίκων υιοθέτησαν μια πιο τιμωρητική στάση στην ένταση της βίας και την αύξηση των ανθρωποκτονιών. Σε ανταπόκριση των αυξημένων ποσοστών βίας, η παραίτηση από την δικαιοδοσία δίκης σε δικαστήριο ανηλίκων και η παραπομπή της εκδίκασης σε δικαστήριο ενηλίκων, αντιπροσωπεύουν διάβρωση της αρχικής πρόθεσης αναμόρφωσης των ανηλίκων. Αυτό συμβαίνει γιατί τα σωφρονιστικά καταστήματα ανηλίκων παραμένουν σωφρονιστικά, ενώ οι φυλακές ενηλίκων έχουν χαρακτήρα τιμωρητικό.
ΣΚΟΠΟΣ
Το δικαστικό σύστημα, ειδικά σε περιπτώσεις ανηλίκων, προσπαθεί να συνδυάσει την ανάγκη απονομής δικαιοσύνης με την ανάγκη προστασίας και αποκατάστασης του ανηλίκου. Ο στόχος του συστήματος είναι να μεταχειρίζεται τα παιδιά διαφορετικά από τους ενήλικες και να αναμορφώνει τους απείθαρχους νέους μέσω της ανάληψης γονεϊκού ρόλου από το κράτος (να τους αναμορφώνει και να προλαμβάνει την καθ’ έξιν υποτροπή μέσω της εκπαίδευσης και της διάπλασης του χαρακτήρα και των επαγγελματικών δεξιοτήτων).
ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ
Ανασκόπηση της διεθνούς βιβλιογραφίας ( Psychol, Nfo, Medline ).
Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΨΥΧΙΑΤΡΟΥ ΣΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΩΝ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΩΝ ΑΝΗΛΙΚΩΝ
- Ένα από τα δυνατά σημεία των σωφρονιστικών καταστημάτων ειδικά για ανηλίκους είναι η αναπτυξιακή τους βάση και η δυνατότητά τους να εκτιμούν τους ανηλίκους και να τους παρέχουν θεραπεία σε πιο εξατομικευμένο επίπεδο. Η συμμετοχή των ψυχιάτρων στην διαδικασία της αναμόρφωσης οδήγησε στην ανάπτυξη της παιδοψυχιατρικής βοηθώντας να ακμάσουν οι κλινικές καθοδήγησης και να εξελιχθούν σε σημαντικά κοινοτικά κέντρα βοήθειας των διαταραγμένων ανηλίκων και των οικογενειών τους. Ο ρόλος του ψυχιάτρου περιλαμβάνει ποικίλα καθήκοντα: εκτίμηση, συστάσεις σχετικά με την διάθεση, την θεραπεία, την επικινδυνότητα καθώς και την επιδεκτικότητα στην αναμόρφωση.
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ
- Τα αναμορφωτήρια συχνά ευνοούσαν την διαφθορά, εφάρμοζαν διακρίσεις κατά των μειονοτήτων και των κατώτερων κοινωνικοοικονομικών στρωμάτων και δεν ήταν σε θέση να παρέχουν το επίπεδο εκπαίδευσης και μόρφωσης που είχαν αρχικά υποσχεθεί.
- Τα δικαστήρια ανηλίκων είχαν δημιουργηθεί με βάση το μοντέλο της αναμόρφωσης και όχι της τιμωρίας, τηρουμένης εχεμύθειας των σχετικών αρχείων προς αποφυγή στιγματισμού στην μετέπειτα ζωή του ανηλίκου.
- Επαγγελματίες ψυχικής υγείας εκτιμούν τους ανήλικους παραβάτες και προσφέρουν βοήθεια, κάνοντας συστάσεις σχετικά με την διάθεση, την θεραπεία και την επικινδυνότητα καθώς και την επιδεκτικότητα στην αναμόρφωση.
- Οι ανήλικοι προστατεύονται καλύτερα κατά τη νομική διαδικασία ( μικρότερες ποινές και χωρίς ποινικό μητρώο ). Οι ανήλικοι που έχουν χάσει αυτό το δικαίωμα είναι πιθανότερο να παρανομήσουν και πάλι, και μάλιστα πιο συχνά απ’ ότι όσοι παραμένουν στο δικαστήριο ανηλίκων.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
- Εύλογο είναι το ερώτημα αν το σύστημα του ποινικού δικαίου των ανηλίκων έχει καλύψει τους στόχους της αναμόρφωσης και της πρόληψης της καθ’ έξιν υποτροπής.
- Και ενώ οι απόψεις διίστανται, παρά τα μειονεκτήματα του συστήματος η κοινωνία πρέπει να στηρίζει το σύστημα προς επίτευξη των στόχων του.
- Ο ρόλος των ψυχιάτρων ήταν και θα συνεχίσει να είναι σημαντικός στην διαμόρφωση του συστήματος του ποινικού δικαίου ανηλίκων και στην παροχή βοήθειας προς τα παιδιά που παραβατούν.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1.Malmquist C., Schetky D., Benedek E., eds. Principles and practice of child and adolescent forensic psychiatry. Washington, DC: American Psychiatric Publishing, 2002.
2.Crain WC. Theories of development. New York: Prentice Hall, 1985.
3.Office of Juvenile Justice and Delinquency Prevention. Juvenile justice: a century of change. Washington, DC: Office of juvenile justice, 1999.
4.Pischiotta A. Saving the children: the promise and practice of parens patriae, 1838-1938. Crime Delinq 1982;28:410-25
5.Schlossman S, Kadish S, eds. Juvenile justice: history and philosophy. Encyclopedia of crime and justice. New York: Free, 1983.
6.Schowalter JE. A history of child and adolescent psychiatry in the United States. Psychiatric Times 2003;1 Sep http://www.psychiatrictimes.com/display/article/10168/48051
7.Billick S, Lubit R, Rosner R, eds. Juvenile delinquency. Principles and practice forensic psychiatry. New York: Oxford University Press, 2003.
8.Kent v. United States, 383 U.S. 541 (1966).
9.Siegel LJ, Welsh CW. Juvenile delinquency: theory, practice and law. New York: Cengage learning, 2008.
10.In re Gault, 387 U.S. 1 (1967).
11.In re Winship, 397 U.S. 359 (1970).
12.Lawrence R, Hemmens C. Juvenile justice. San Diego, CA: Sage, 2008.
13.Breed v. Jones, 421 U.S. 519 (1975).
14.Act 4 Juvenile Justice. http://act4jj.org(open in a new window)
15.Sickmund M. Delinquency cases in juvenile court, 2005. Washington, DC: Department of Justice, Office of Juvenile Justice and Delinquency Prevention, 2009.
16.Schall v. Martin, 467 U.S. 253 (1984).
17.McKeiver v Pennsylvania, 403 U.S. 528 (1971).
18.State v. Furman, 853 P.2d 1092 (Wash. 1993).
19.Bishop D, Tonry M, eds. Juvenile offenders in the adult criminal justice system. Crime and justice: a review of research. Chicago: University of Chicago Press, 2000.
20.Office of Juvenile Justice and Delinquency Prevention. Juvenile Court Statistics 1999. http://www.ncjrs.gov/pdffiles1/ ojjdp/201241.pdf(open in a new window) Snyder HN, Sickmund M. Juvenile offenders and victims: 2006 national report. Washington, DC: Department of Justice, Office of Juvenile Justice and Delinquency Prevention, 2006.
21.Snyder HN, Sickmund M. Juvenile offenders and victims: 2006 national report. Washington, DC: Department of Justice, Office of Juvenile Justice and Delinquency Prevention, 2006.
22.Nurcombe B, Partlett DF. Child mental health and the law. New York: Simon & Schuster, 1994.
23.Thompson v. Oklahoma, 487 U.S. 815 (1988).
24.Roper v. Simmons, 543 U.S. 551 (2005).
25.Atkins v. Virginia, 536 U.S. 304 (2002).
26.Griffin P, Torbet P, Szymanski L. Trying juveniles as adults in criminal court: an analysis of state transfer provisions. Washington, DC: Department of Justice, Office of Juvenile Justice and Delinquency Prevention, 1998.
27.Graham v. Florida, 130 S.Ct. 2011 (2010).
28.Sullivan v. Florida, 130 S.Ct. 2059 (2010).
29.Ratner RA. Ethics in child and adolescent psychiatry. Child Adolesc Psychiatr Clin N Am 2002;11:887–904, ix.
30.Strasburger LH, Gutheil TG, Brodsky A. On wearing two hats: role conflict in serving as both psychotherapist and expert witness. Am J Psychiatry 1997;154:448–56.
31.Cernkovich S, Giordano P. Stability and change in antisocial behavior: the transition from adolescence to early adulthood. Criminology 2001;39:371–410.
32.Teplin LA, Abram KM, McClelland GM,
33.Dulcan MK, Mericle AA. Psychiatric disorders in juvenile detention. Arch Gen Psychiatry 2002;59:1133.
34.Cocozza JJ. Identifying the needs of juveniles with co-occurring disorders. Corrections Today 1997;59:146–9.
35.Gallagher CA, Dobrin A. Deaths in juvenile justice residential facilities. J Adolesc Health 2006;38:662–8.
36.Dusky v. United States, 362 U.S. 402 (1960). Grisso T. Forensic Evaluation of Juveniles. Sarasota, FL: Professional Resource Press, 1998.
37.Burrell S, Kendrick C, Blalock B. Incompetent youth in California justice. Stanford Law Policy Rev 2008;19:198–250.
38.Grisso T. Evaluating juveniles’ adjudicative competence. A guide for clinical practice. Sarasota, FL: Professional Resource, 2005.
39.Timothy J. v. Superior Court, 150 Cal. App. 4th 847 (Ct. App. 2007).
40.Grisso T, Miller M, Sales B. Competency to stand trial in juvenile court. Int J Law Psychiatry 1987;10:1–20.
41.Grisso T, Steinberg L, Woolard J, Juveniles’ competence to stand trial: a comparison of adolescents’ and adults’ capacities as trial defendants. Law Hum Behav 2003;27:333–63.
ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ:
Αγάπη Παυλίδου – Τοπτσικιώτη¹,
Κυριακή Παζαριώτη²,
Μαρία Τσακάλου³.
- Καταρτιζόμενη ΣΑΕΚ ΓΝ Καβάλας
- Καταρτιζόμενη ΣΑΕΚ ΓΝ Καβάλας
- Νοσηλεύτρια ΤΕ, Msc, Εκπαιδεύτρια Ενηλίκων, Αναπληρώτρια Συντονίστρια Νοσηλευτικής ειδικότητας Ψυχικής Υγείας, Υπεύθυνη Ψυχιατρικής Ενηλίκων Καβάλας.
ΔΙΑΣΩΣΤΕΣ ΡΟΔΟΥ
